W moich poprzednich wpisach omówiłem pokrótce czym jest spadek oraz czym jest testament i jakie są jego formy. W tym wpisie chciałbym wskazać co się dzieje w sytuacji gdy, umiera najbliższa osoba a nie pozostawiła po sobie testamentu. W sytuacji gdy, osoba nie pozostawiła swojej ostatniej woli w formie oświadczenia jakim jest testament zastosowanie znajdzie dziedziczenie ustawowe tzw. powołanie do spadku na drodze ustawy, której jest wprost uregulowane w przepisach art. 931–940 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny (tj. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061, ze zm.).
Mając na uwadze powyższe przepisy należy wskazać, że w sytuacji gdy spadkodawca nie pozostawił po sobie testamentu to w pierwszej kolejności powołanymi z ustawy do spadku będą dzieci zmarłego oraz jego małżonek. Dziedziczą oni w częściach równych. Jednak należy pamiętać, że cześć przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. W sytuacji gdy, dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku to udział jaki by mu przypadał, przypada jego dzieciom czyli wnukom w częściach równych.
W związku z tym gdy np. zmarły za życia miał żonę, która żyła w chwili jego śmierci i nie mieli rozwodu, miał syna i córkę z czego córka zmarła przed nim a sama miała dwóch synów to spadek odziedziczą: żona, syn oraz dwójka wnuków w częściach: żona 1/3, syn 1/3 oraz wnuk X – 1/6, wnuk Y – 1/6.
W sytuacji gdy, zmarły nie miał dzieci to powołani do spadku z ustawy są małżonek oraz rodzice zmarłego. Udział spadkowy każdego z rodzica, który dziedziczy w zbiegu z małżonkiem wynosi ¼ całości spadku. W związku z tym, gdy zmarły (spadkodawca) w chwili otwarcia spadku – śmierci miał żonę oraz matkę i ojca to spadek dziedziczy żona w części ½ oraz rodzice zmarłego po ¼.
Natomiast w sytuacji gdy, zmarły był kawalerem i nie miał dzieci, ewentualnie gdy w chwili śmierci nie miał dzieci i był rozwiedziony to cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych. W sytuacji gdy, jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i tym samym matka/ojciec zmarli przed swoim dzieckiem to udział, który przypadałby zmarłemu rodzicowi przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.
W związku z tym gdy np. zmarły za życia nie miał żony ani dzieci, ale chwili otwarcia spadku żyła matka spadkodawcy i miał on dwóch braci to spadek dziedziczą: matka 1/2 , brat X – ¼ i brat Y – ¼. W tym miejscu należy pamiętać, że gdyby któryś z braci nie dożył otwarcia spadku a pozostawił po sobie dzieci to udział spadkowy, który by mu przypadał przypada dzieciom – bratankom spadkodawcy.
Zgodnie z przepisem art. 932 § 2 kc jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku. Natomiast zgodnie z art. 933 § 1 kc udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy wynosi połowę spadku. Istotne jest, że w sytuacji gdy, brak jest zstępnych spadkodawcy (dzieci, wnuków), brak jest rodziców oraz rodzeństwa i ich zstępnych (bratanków, siostrzeńców itp.) to cały spadek przypada małżonkowi zmarłego (spadkodawcy).
Może się zdarzyć sytuacja gdy, spadkodawca (zmarły) były kawalerem i w momencie śmierci jego rodzice nie żyli, nie miał dzieci poza małżeńskich i był jedynakiem a żyją jego dziadkowie to zgodnie z art. 934 § 1 kc w braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy w częściach równych tj. po ½.
Natomiast w sytuacji gdy, dziadkowie spadkodawcy nie dożyli otwarcia spadku to udział spadkowy, który by im przypadał przypada ich dzieciom w częściach równych. W związku z tym gdy zmarły w chwili śmierci nie miał współmałżonka, rodziców, dzieci, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa i żyje jeden dziadek ze strony matki spadkodawcy a oboje rodziców ojca zmarłego nie żyją przy czym matka zmarłego miała brata a ojciec zmarłego również był jedynakiem a babcia ze strony matki zmarła ale w chwili śmierci spadkodawcy żył brat matki zmarłego to spadek odziedziczą dziadek w wysokości ½ oraz brat matki w wysokości ½.
Natomiast zgodnie z przepisem art. 935 kc w braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.
Jeżeli masz dodatkowe pytania to zapraszam do kontaktu.
Pamiętaj, że czytany artykuł nie stanowi porady prawnej w rozumieniu ustawy Prawo o adwokaturze! Wpis jest oparty na stanie prawnym obowiązującym w chwili jego publikacji.